Disleksi, nörobiyolojik kökenli bir özel öğrenme güçlüğüdür, özellikle okuma, yazma ve matematik gibi temel öğrenme becerileriyle ilişkilidir. Kelimeleri tanımada güçlük ve kötü heceleme gibi durumlarla karakterizedir. Bu zorluklar tipik olarak dilin fonolojik bileşenindeki eksiklikten kaynaklanmaktadır. Özellikle fonolojik farkındalıkta, sözel bellekte ve sözel işlemleme hızında zorluk yaşanmaktadır. Birlikte ortaya çıkan zorluklar, dil, motor koordinasyonu, kafadan hesap yapma konsantrasyon ve kişisel organizasyon yönlerinde görülebilir. Ancak bunlar tek başına disleksi belirtisi değildir. Ayrıca disleksiye sahip bireylerin özellikle sorun yaşayabileceği alanlar, görsel ve işitsel işlemleme alanlarıdır. Disleksi, erken teşhis ve uygun tedavi ile yönetilebilir. Bununla birlikte disleksinin belirtileri bireyden bireye değişebilir. Dolayısıyla herkes aynı belirtileri göstermeyebilir.

Disleksi belirtileri, genellikle çocukluk döneminde fark edilir. Belirtiler, okuma, yazma ve matematik alanlarında sorunlar yaşamak gibi öğrenme zorluklarına bağlı olabilir. Aşağıda, disleksinin yaygın belirtilerinden bazıları açıklanmaktadır.

1. Okuma Güçlüğü:

Disleksiye sahip olan çocuklar, okurken kelime ve harfleri tanımada güçlük çekebilirler. Harfleri doğru telaffuz edemeyip, kelimeleri yanlış okuyabilir veya bir kelimeyi tekrar tekrar okumak zorunda kalabilirler. Bunun yanı sıra, okuma hızı da yavaş olabilir. Disleksiye sahip olan çocuklar okuma sırasında harfleri, kelime gruplarını ya da cümleleri atlayabilir ya da kelime ve harfleri yer değiştirerek okuyabilirler. Gördüğü kelimeyi tahmin ederek okuma da gözlemlenmiştir. Okuma esnasında yavaş okumak, kelime ve harf okumada zorlanmak ve okunan kelimeleri anlama konusunda sorun yaşamak da disleksi belirtilerinden biridir. Bazen disleksiye sahip çocukların çok hızlı okudukları da gözlemlenebilir. Bu yüksek sesle okuma esnasında, hatalarının fark edilmemesi için çocuğun gösterebileceği bir davranıştır. Özellikle okuma hızı yavaş olan çocukların, akranlarıyla aynı düzeyde veya ortalama hızda okuyamamaları da disleksi belirtilerinden biri olabilmektedir.

2. Yazı Yazmada Güçlük Yaşama:

Disgrafi, yazı yazmada güçlük yaşama anlamına gelir. Disleksi yaşayan çocuklar genellikle disgrafi de yaşamaktadır. Yazı yazarken güçlük çeken bu çocukların yaşadığı temel belirtiler aşağıdaki maddelerde görülebilir:

• Kalemi kötü tutma ve dağınık yazma.
• Yazı esnasında satırlar arasında kalmakta zorlanma.
• Harfleri ters yazmak (bu, disleksi yaşayan çocuğun ‘’pat’’ öbeğini ‘’tap’’ veya ‘’bat’’ olarak görmesini ifade edebilir).
• Benzer harfleri karıştırmak, kelime gruplarını doğru şekilde yazamamak ya da noktalama işaretleri kullanmakta zorlanmak.
• Yazma esnasında harfleri ya da kelime gruplarını doğru sırayla yazamama veya kelime yazarken harf atlama.
• Zayıf kalem tutuşu, ve parmakların yerine bileğin hareket ettirilmesi.
• Yazmaktan kaçınma davranışı.
• Tüm bunların temel sebebi, harfleri hatırlamakta zorlanmak ve zayıf ince motor becerilerden kaynaklanmaktadır.

3. Matamatiksel Güçlükler:

11679599 – little schoolgirl thinking while looking at the blackboard

Disleksi olan bireyler, matematik becerilerinde de zorluk yaşayabilirler. Bunun sebebi, çalışma belleği ve sıralama sürecindeki zayıflıktan kaynaklanmaktadır. Bu kişiler, sayıları okumakta, işlemleri yapmakta ve matematiksel kavramları anlamakta güçlük yaşayabilirler. Buna ek olarak okuma güçlüğü çeken öğrenciler, kavrama alanında sorun yaşadıkları için kelimeli problemlerde zorlanabilirler. Kimi zaman disleksi yaşayan bazı çocuklar,  yüksek düzeyde matematik bilgisini anlasalar da kağıt üstünde gösteremeyebilirler. Disleksi yaşayan bireylerin problemlerine doğru bir şekilde müdahale edildiği sürece,  yani disleksi bilimsel metotlarla yönetildiğinde; bireylerin matematik alanında yaşadıkları zorluklar da çözülebilir.

4. Dikkat Sorunları:

Disleksiye sahip olan bireylerde, disleksi ile birlikte dikkat eksikliği görülme ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle, disleksiye sahip bireylerin özellikle dikkat ve hiperaktivite performansları da ölçülmelidir. Dikkat eksikliği ile birlikte görülen disleksinin çözüm aşaması daha güç olacaktır. Bu sebeple özellikle dikkat eksikliği (DEB), dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), dürtüsellik gibi problemler de, disleksi ile birlikte çözümlenmelidir. Bunlar için ayrıca bir çalışma yürütmek önceliklerden biri olmalıdır. Bu çalışmalar, uzman bir psikolog ile davranış terapileri uygulanması veya bir psikiyatrist ile ilaç tedavisine başlanması olabilir. Dikkat eksikliğine sahip bireylerin çoğunlukla karşılaştıkları sorunlar şu şekildedir; odaklanma ve konsantre olma konusunda zorluk, derslerde dikkatlerini toplamakta ve ödevlerini tamamlamakta zorlanma, odağının özellikle ilgisini daha çok çeken, oyuncak, bilgisayar ve bunun gibi alanlara yönelmesi. Bu nedenle, disleksiye sahip olan bireylerin ayrıca dikkat eksikliği görülüyorsa, dikkat seviyelerini arttırmaya yönelik doğru çalışmaların yapılması gerekmektedir.

5. Hafıza Sorunları:

Disleksi olan bireyler, kısa süreli hafıza ve işlemsel bellekleri konusunda da sorunlar yaşayabilirler. Bu, talimatları hatırlamakta, sınıfta öğrendiklerini hatırlamakta ve daha önce öğrendikleri bilgileri hatırlamakta güçlük çekmelerine neden olabilir. Özellikle görsel ve işitsel alanlarda verilen bilgiyi hafızasında tutmakta zorluk, söylenen birkaç kelimeyi ve sayıyı hafızasında doğru tutamamak, sıralamasını karıştırmak da gözlemlenmektedir. Bu gibi sorunlar ayrıca bireyin okunan metni veya çözümlenmesi gereken bir problemi doğru kavrayamamasına, kısa süreli bellekten, uzun süreli belleğe taşımakta güçlük çekmesine ve geri getirememesine sebep olabilir.

6. Konuşma Güçlükleri:

Disleksi yaşayan bireyler konuşma alanında da güçlük yaşayabilirler.  Disleksi olan bireylerin konuşma deneyimlerinin geç olması sık rastlanan bir durumdur. Bu bireyler, konuşurken doğru kelimeyi bulmakta güçlük yaşayabilirler. ‘’Iıı-ah-şey’’ gibi ifadeleri sıklıkla kullanabilirler. Bunun temel sebebi, kelime hatırlamakta ve olayları, hikayeleri anlatmakta zorluk yaşamaktır. Örneğin disleksi yaşayan bir birey, metni sesli bir şekilde okuduktan sonra metnin genel konusunu anlatmakta ve bunu hatırlamakta zorlanabilir. Ayrıca, doğru gramer kullanımı ve cümle yapısı konusunda da sorun yaşayabilirler. Bu nedenle, disleksi olan bireylerin için uygulanan özel eğitim programlarında konuşma ve dil problemlerini çözecek egzersizlere yer vermek önem taşımaktadır.

7. Sosyal Sorunlar:

Disleksiye sahip çocuklar yaşıtlarına kıyasla fiziksel ve sosyal açıdan olgunlaşmamış olabilirler. Bu, zayıf bir benlik imajına ve daha az akran kabulüne yol açabilir. Disleksiye sahip bireylerin yaşadığı bu durum, onların düşük sosyal becerilere sahip olmasına sebep olabilir. Disleksi yaşayan çoğu kişi,  sosyal ipuçlarını okumakta zorluk çeker. Sosyal etkileşimlerde gerekli olan kişisel mesafe miktarından habersiz veya diğer insanların beden diline karşı duyarsız olabilirler. Yani empati kurmakta, sosyal bir ilişkide kendini o kişiyle etkileşimde ve o yerde hissedemiyor da olabilir. Disleksi genellikle sözlü dil işlevini etkiler. Etkilenen kişiler doğru kelimeleri bulmakta zorlanabilir, kekeleyebilir veya doğrudan soruları yanıtlamadan önce duraklayabilir. Bu durum, dilin akranlarıyla ilişkilerinde daha merkezi hale geldiği ergenlik dönemine de yansıyabilir. Ergenlik döneminde görülen sosyal problemler de, ilişki kurmakta güçlük, kendini tanıtmada zorlanma, benlik saygısının düşmesi ve bunun gibi problemlere yol açabilir.

Disleksi belirtileri, genellikle okul çağında fark edilir. Ancak, bazı durumlarda belirtiler daha geç veya yetişkin yaşlarda da fark edilebilir. Bu nedenle, disleksi belirtilerinin fark edilmesi ve doğru metotlarla tanısının konulması oldukça önemlidir.

Disleksi Tanısı Nasıl Konulur?

Disleksi tanısı, uzman bir psikolog veya özel öğrenme uzmanı tarafından konulur. Tanı konulurken, bireyin okuma, yazma, matematiksel becerileri, görsel algı becerileri, işitsel sıralama, dil becerileri, bellek becerileri ve dikkat seviyesi gibi faktörler dikkate alınır. Bu faktörlerin değerlendirilmesi için bir dizi test ve değerlendirme yöntemi kullanılır.

Disleksi tedavisi mümkün mü?

Disleksi tedavi gerektiren bir durum olabilir ancak bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştırmak için oluşturulan bazı özel eğitim programlarına başlaması ve disleksiye özel oluşturulan terapilere katılması özellikle önemlidir . Bu programlarda uygulanan protokoller, bireylerin okuma, yazma, matematik, dikkat, hafıza ve dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, öğretmenlerin ve ailelerin, bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için uygun eğitim ve destek sağlaması da önemlidir.

Sonuç olarak, disleksi belirtileri, bireyler arasında farklılık gösterir ve bazıları daha belirgin olabilir. Belirtiler genellikle okul çağındaki çocuklarda fark edilir, ancak yetişkinlerde de görülebilir. Disleksi tanısı, uzman bir psikolog veya özel öğrenme uzmanı tarafından konulur ve tedavi için özel eğitim programları ve terapiler uygulanabilir. Bireylerin günlük yaşamlarını kolaylaştırmak için öğretmenlerin ve ailelerin uygun eğitim ve destek sağlaması da önemlidir.

Disleksi Hakkında Bilinen Yanlış Bilgiler Nelerdir?

1. Disleksi bir zekâ sorunu değildir: Disleksi olan kişilerin zekâ seviyeleri normal veya üzerinde olabilir. Disleksi, dil ve okuma becerilerinde yaşanan bir öğrenme güçlüğüdür ve zekâ seviyesiyle ilgili değildir.
2. Disleksi, görme sorunlarından kaynaklanmayabilir: Disleksi, her ne kadar öncelikle işitsel bir nörolojik sorun olsa da, görsel verinin niteliği ve görsel işlemlemenin etkileri okumayı da etkiler. Görsel disleksi, gözde bulunan optik sorunlardan ya da beyinde yaşanan görsel işlemleme sorunlarından kaynaklanan okuma zorluğudur. Yaygın olan hipermetropluk, miyopluk veya görüntüyü bütünleştirmede yetersizlik gibi göz problemleri bariz bir şekilde okumayı etkileyebilir ve genellikle disleksiyle karıştırılabilir.
3. Disleksi, okuma yazma öğrenememe olarak nitelendirilemez: Disleksi olan kişiler, okuma yazma öğrenebilirler ancak bu süreçte zorluk yaşarlar. Okuma ve yazma becerilerini geliştirmek için ekstra çaba ve özel eğitim programlarına ihtiyaçları olabilir.
4. Disleksi, sadece erkeklerde görülür: Disleksi, cinsiyetle ilgili bir öğrenme güçlüğü değildir ve kadınlarda da erkekler kadar disleksi gözlemlenebilir.
5. Disleksi, bir öğrenme engeli olarak görülmemelidir: Disleksi bir öğrenme güçlüğüdür, ancak bunun bir engel olarak görülmemesi gerekir. Disleksi olan kişiler, eğitim hayatları boyunca başarılı olabilirler ve yeteneklerini farklı yollarla gösterebilirler.
6. Disleksi, sadece okuma yazma derslerinde ortaya çıkar: Disleksi, sadece okuma yazma derslerinde ortaya çıkmaz. Bu öğrenme güçlüğü, matematik, dil ve sözlü ifade gibi diğer alanlarda da zorluklara neden olabilir.
7. Disleksi, tedavi edilemez: Disleksi tedavi edilemez bir hastalık değildir. Özel eğitim programları, terapiler ve teknolojik araçlar, disleksi olan kişilerin okuma, yazma ve diğer becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.

Disleksi Olan Çocuğumuza Nasıl Yardımcı oluruz?

Disleksi olan çocuklar için ailelerin yapabilecekleri birçok şey vardır. Disleksi, öğrenme sürecinde çocuklar için zorluklar yaratan bir durumdur. Ancak, doğru yaklaşım ve stratejilerle, aileler çocuklarının disleksi ile başa çıkmasına yardımcı olabilirler. İşte disleksi olan çocuklar için ailelere bazı öneriler:

Erken teşhis için çaba sarf edin.

Destekleyici bir ortam sağlayın.

Okuma ve yazma becerilerini destekleyin.

Disleksi hakkında bilgi edinin.

Çocukların ilgi alanlarına yönelin.

Olumlu bir dil kullanın.

Okul ile iletişim halinde olun.

Disleksi olan diğer ailelerle iletişim halinde olun.

Disleksi olan çocuklar için ailelerin yapabileceği birçok şey vardır. Aileler, erken teşhis için çaba sarf edebilir, destekleyici bir ortam sağlayabilir, okuma ve yazma becerilerini destekleyebilir, disleksi hakkında bilgi edinebilir, çocukların ilgi alanlarına yönelerek onların özgüvenlerini artırabilir, olumlu bir dil kullanabilir, okul ile iletişim halinde olabilir, rutin oluşturabilir ve diğer disleksi olan ailelerle iletişim kurabilirler. Aileler, bu önerileri kullanarak çocuklarının disleksi ile başa çıkmasına yardımcı olabilir ve onların okulda başarılı olmalarına yardımcı olabilir.